Podcast no.3 para comunidades de Chiapas, medicina ancestral, alternativas para la pandemia del COVID-19

Resumen informativo COVID-19
Resumen informativo COVID-19
Podcast no.3 para comunidades de Chiapas, medicina ancestral, alternativas para la pandemia del COVID-19
Loading
/

Multimedia

Transcripción en idioma español:

Medicina ancestral, alternativas para la pandemia del COVID-19

Estás escuchando un informativo para las comunidades indígenas, producido por el noticiero Chiapas Paralelo, integrante de la Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie.

Hoy es lunes 22 de junio de 2020

La epidemia del COVID-19 avanza. En Chiapas, miles se han contagiado, y buscan formas de curarse. Muchas personas que han enfermado y recuperado, nos comparten recetas de la medicina ancestral, remedios de las sabidurías de los abuelos y abuelas, que utilizan lo que la naturaleza nos pone al alcance, en los lugares donde vivimos.

Hay personas que se han dedicado a estudiar esta medicina ancestral, y la ha combinado con otros saberes, para atender a enfermos COVID-19.

En esta ocasión platicamos con Patricia Figueroa, ella es naturópata y homeópata, y da consultas en San Cristóbal de las Casas.

¿Cuál es la situación que ahora se esta viviendo en la región donde trabajas?

La situación que estamos viviendo aquí en San Cristóbal de las Casas, fue que para finales de mayo se incrementaron las llamadas telefónicas a mí oficina, entre 6 a 8 llamadas diarias, para preguntarme que hacer en caso de estar contagiada o contagiado. Las llamadas eran de personas mestizas e indígenas de la ciudad.

Por ejemplo, uno de mis casos del 13 de mayo fue así; La persona contagiada: “Paty, soy Ana, tengo fiebre de 40’, dolor de cabeza, tengo tos seca, he perdido el gusto y el olfato, pienso que es CoVid, tú que crees? Por los síntomas que conozco por el CoVid al parecer es CoVid. Días después ella se hizo la prueba y el 21 de mayo le anunciaron que dio positivo.

El 24 de mayo me llamo otra persona: “Soy Sana, pienso que mi mamá está contagiada el virus del CoVid porque tiene dolor de huesos, tos, mucha fiebre, ya lleva dos días así. Me puede recetar algún medicamento por favor, o bien que puedo hacer, disculpe que la moleste”. En estos momentos de CoVid el tratamiento a tiempo es muy importante y no se detengan porque creen que va ser molestia. Especialmente cuando se trata de las personas mayores.

Me volvió a llamar Sana: “Dra. Olvide comentarle que mi cuñado que vive en Teopisca, mi hermana y mis sobrinos, ellos estuvieron con mi mamá y ellos primero traían molestias. ¿También puede darles homeopatía?”

En mayo atendí alrededor de 80 personas con los mismos síntomas que me contaron Ana y Sana, y casi todos me dijeron que habían perdido el olfato y el gusto, fiebre de 38’ o más, tos seca, que no tenían hambre, mucho cansancio, y sólo querían dormir. En lo que va de junio la cifra ha aumentado. Y ahora también me piden que les venda los remedios homeopáticos para prevenir.

La mayoría de personas comentan casi los mismos síntomas, aunque hay otros con diarrea, y ya los más graves con falta de respiración. Cuando alguien este con síntomas como las que mencionamos con Ana y Sana se tiene que vigilar para la más grave de las condiciones que es la falta de respiración. No dejar pasar mucho tiempo cuando ya pierdan el olfato, el gusto y el pecho este apretado llamar a algún familiar.

La medicina alternativa tradicional es mucho más accesible a las comunidades rurales. En Chiapas se conoce la hierba santa, el limón, el sauco, el muicle, la canela, el ajo, etc. Todos estos y otros, remedios calientes que ayudan a los bronquios o al pecho.

La homeopatía, aunque debe ser individual, hay remedios que sirven para pandemias como lo son la planta conocida como “tronadora, que son muy accesibles en cuanto al precio.

A Ana en el ejemplo. Le recomendé ese mismo día que llamó, hacer gárgaras con medio vaso de agua tibia a caliente con una cucharadita cafetera de sal de mar, cada 15 min por un día y si continúan las molestias hacerlo más tiempo. Hasta sentir que ya no raspa su garganta. También un té de hierba santa o momo. La hierba santa se prepara con 2 limones y 2 aspirinas de 500 miligramos. En 2 tazas de agua poner los limones partidos en cuatro, dos hojas de momo y dos aspirinas. Que hiervan por 15 min con todo junto y tomárselo lo mas caliente que aguanten.

Además de estos remedios, como parte de la medicina alternativa, para llevar acabo algo que se llama telebioenergética, les pido su nombre completo y fecha de nacimiento, que es para sanación a distancia.

Como siempre, pero en especial hoy durante esta pandemia la nutrición es esencial. Comer frutas, vegetales, legumbres frescas diariamente. Tomar agua limpia, hacerse un agua natural de sabores con frutas frescas, sin azúcar. Evitar los refrescos embotellados que tienen mucha azúcar, evitar las comidas que no tienen valor nutricional como las papitas fritas, takis, galletas, etc. sí lo compras en la tiendita y viene en bolsa mas bien no es para tu beneficio.

Ejercicio diario es importante. Un tipo de ejercicio sencillo como caminar por lo menos 3 veces a la semana, cuando ya están saliendo de la enfermedad. Esta enfermedad nos está enseñando muchas cosas.

 

Transcripción en idioma Tsotsil

Poxiletik k’uchal tas tunesik mol-me’eletik ta bonej sventa tas poxta li chamel covid 19.

Li me’ cha’bai jbel chabeluk kuts kalaltak ba’tsi vinik antsetik taj lumaltik Chiapa, k’uxelan chal noticiero Chiapas paralelo, ti jaik jtsomlejetik ta Alianza de Medios de la Red de periodista de a pie

Lunes chim x-chavinik yun junio 2020

Li chamel COVID-19 epajem-ome’ Ta chiapa, epal mil xa me’ apik vinik ants, pe oy me’ ta sael k’uxi chij kol, oy xa epal krischano ti ipajik ti jaik xa kolemik, te me ta xalbutik k’uxi kolik, ta me xalbutik ti ja’ las spoxta sbaik k’uchal tax kolik lij moltot j-yametik ta bonej, ja ta bomol tsilel te nopol tax chí ta kosilaltik

oy xa vinik antsetik ti oyik tas chanel poxiletik k’uchal ta molme-eletik, chiuk te tas kapik ta yantik poxiletik tas sbenta k’uxi tas kolesik tij chameletik ta COVID-19

Patricia Figueroa la me’ x-chan li bonejal poxil. Le’ ants ne’ ta me xalbutik li poxil ta tsilaletik ja me’ xu taj tatik ta sa-el li bu’tik nakalutik ta kosilaltik. Li ta Chiapa otkin bil li mumun, limon, suaco, muicle, canela, ajo chiuk yantik, skotol le ne’ja me xu tas kixnaj li kontontik

Li bomol tsílele, ja me xu tas poxtautik, pe ja me mi taj ch’untik ti chij kol yune, jech k’uchal li chamel lok’em tale lek me li bomol «tronadora« ti ja me’ yalel no-ox stojol. Chiuk noxtok xu’ cha suk a ve a nuk ta olil baso bo’ chiuk jun cuchara ats’am, ta bolajunem tik min, xu me xa pas ep k’akal ti mi yun muyuk bu’ cha kol-o’. ja to me’ xu cha’ komes mi muyuk xa kux a nuk

Xu me cha pas a buch li mumun ti ja hierba santa ta kaxlan k’op, li yanal mumun xu me cha pan chim limon chabej aspirina ta 500 yip. Chim boch bo’ xu’ cha tik limon bojo’ ta chanim, chim talik yanal mumun chiuk chim aspirina. Pano bolajunem min, ja mas lek ti mi lek k’ixin chabuch

K’uchal o no-oJa me’ tsots s-kolal ti bak’eso a bektal. Ja me tas k’an ti xanoban oxibuk belta ta jun xemana, k’alil mi yun xa oyot ta kolel ti ta chamel. Li tsatsal chamel taleme’ ep me’ k’usi lekik xu taj chantik yu-un

li ta Chiapa paralelo te to me’ ta xich aleltal. Li jbel cha’bel loile ja patrocinio yu-un DW Akademie.

Ti boch´o las jelumtas ta koptik: Ana lucia López Hernández.
Boch´o las tsiba: Maximiliano López Pérez.

 

 

Transcripción en idioma tseltal

Bats’il pox, te ya xu’ ta tunel yu’un stejk’anel te muk’ul chamel yu’un COVID-19

Nok’ol awaiybel, jun k’op ayej te bajem ta swenta yu’un te bats’il antswiniketik ta Chiapas, te chajpambil yu’un te Noticiero Chiapas Paralelo, te ya x-a’tej sok te Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie.

Yo’tik lunes cheb scha’winik yu’un junio yu’un 2020.

Te chamel yu’un COVID-19 yakalto ta bejel. Ta Chiapas, k’ax bayel ta tul te tsakatik ta chamel, sok ya slejik bit’il ya spoxtay sbajik. Bayal te mach’atik te tsakotik ta chamel sokk’axix yu’unik, ya scholbotik bit’il ta paseltebats’il poxiletik, spox te p’ijil meelmamaletik, te ja’ ya stu’unik te bin yak’obotik te lum k’inale te ban yakotik ta kuxinele.

Ay mach’atik te yak’o yo’tanik ta snael stojol yu’un te bats’il poxiletik, sok la skapik sokteyantik nopjibaletik, yu’un yilel te chamelCOVID-19.

Patricia Figueroa snao stojol yu’un te bats’il poxiletik. Ya xcholbotik, te bats’il poxile ja te a’jnimalax ta tajel tey ta k’ejel ch’in lumetik. Ta Chiapas yilojik te ch’ul wamal, te elemux, te sauco, te muicle, te canela, te axux, sok yantikxan. Spisil ini sok yantik k’ixin poxiletik te ya skoltay te ok’ib sok te jtantik.

Te poxil wamaletik, te ya sk’an tu’unel ta jujun tul, ay poxiletik te ya xtu’un ta stejk’anel te muk’ul chameletik, jich bit’il te wamal yich’o sbijil bit’il “tronadora”, te pek’el stojol ta tajel. Sok ya sk’an jartayel ojlil basok’ixin ja’ sok jun kuchara yu’un ats’am sal de mar, ta jujun jo’lajuneb minuto ta jun k’ajk’al, teme yakaltote chamele ya sk’an najt’ubtesel te sk’ajk’alel. Ja’ tome te maba sak’ix ta aiyel te a wok’ibe.

Sok-ek jun k’ixin ja’ yu’un ch’ul wamal o momo. Te ch’ul wamale ya yich pasel sok ch’a wol elemux sok cha’p’ij aspirina yu’un 500 miligramo, ta cheb tasa yu’un ja’ ya yich’ otsesel ta chan sejp te elemuxe, cha’ lejch ya’benal te momo sok cha’ p’ij aspirina. Ak’a pajyotuk jo’lajuneb minuto ta junax sok yuch’el k’ax k’ixin te ban k’alal ya xkujch awunike.

Jich bit’il ta jo’yob, ja’nax yu’unte k’ajk’al yo’tik te yakal ta k’axel te muk’ul chamele te lekil weelil tulanme sk’oblal. Sweel chi’pajetik, itajetik,sbak’ te ts’unubiletik ta jujun k’ajk’al. Yu’chel lekil ja’, spasel chi’il ja’ yu’un biluk schi’il sok te sikil chi’pajetik, sok mabaya yich’ asukal. Maba ya sk’an túnel te chi’il ja’etik te ay ta limeta te bayal yasukal, sp’ajel te weeliletik te maba ya xtu’un yu’un te abak’etal jich bit’il te ch’ilbil papa, takis, galleta, sok yantikxan, teme yaxmanbajatta tut tienda sok talem ta bolsa te bin ya ka tune mame ayuk stuk awu’un.

Te ejersisio ta jujun k’ajk’al tulanme sk’oblal. Jun ejersisio te maba tulan ta pasel jich bit’il bejel oxebuk welta ta jujun semana, k’alal yakalix ta k’axel te achamele, te chamel ini nok’ol snojptesbelotik ta bayal.

Li’ ta Chiapas Paralelo yatome jcholbeyexkotik te bintik ya xkojt ta pasele. te k’op ayej ini chajpanbil sok spatrocinio yu’un DW Akademi.

Traducción y locución (sk’asesel sok scholel k’op ayej): Juan Gabriel López Ruíz

 

Gracias a:

Sin comentarios aún.

Deja una respuesta

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.

Comparta su opinión. Su correo no será público y será protegido deacuerdo a nuestras políticas de privacidad.