Comité yuˈun te ONU la yakˈ ta nael sbatsˈijel te chˈayeletik ta estado

Comité yuˈun te ONU la yakˈ ta nael sbatsˈijel te chˈayeletik ta estado

Nokˈol awaibel, jun kˈop aˈyej te bajem ta stojol te batsˈil ants winiketik ta Chiapas, chajpambil yuˈun te Noticiero Chiapas Paralelo, te ya x-aˈtej sok te Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie. Jwojkˈ yuˈun chantul swinkilel yuˈun te Comité contra la Desaparición Forzada (CED) la yuˈlatay México te joˈlajuneb kˈalal ta wakeb schaˈwinik yuˈun noviembre ta 2021, kˈax ta oxlajuneb estadoetik, kˈaxem ta joˈeb yoˈwinik mukˈul najetik yuˈun te Poder Ejecutivo, Legislativo sok Judicial te la stsob sbaj soke, janix jich euk tsoblejetik te maba xchˈiko sbaj te ajwalil, la stsob sbaj sok bayal ta jtul […]

Mexico

Vacunas, la otra frontera para los migrantes en México

Menos del 5% de los migrantes detenidos en la frontera sur de México, en 2021, recibió alguna dosis contra la Covid-19. La tardanza de la oferta, la desconfianza en el proceso y la discrecionalidad con la que autoridades migratorias determinan las necesidades de vacunación influyen decisivamente. Esta es la historia del acceso a la vacuna de los migrantes varados en el sur de México, por donde transitan medio millón de extranjeros anualmente.   Por Ángeles Mariscal y Andrés Domínguez Chiapas, México. Multitudes de migrantes se aglomeran todos los días fuera de las oficinas del Instituto Nacional de Migración (INM), de […]

Mexico

Vaksen, lòt fwontyè pou imigran nan Meksik (CREOLE-Haití)

Pou lane 2021, mwens pase 5% nan imigran yo te arete sou fwontyè sid Meksik la, pa resevwa anpil dòz vaksen kont Covid-19 la.  Reta òf la, mank de konfyans nan pwosesis la ak diskresyon otorite imigrasyon ki responsab detèmine bezwen vaksinasyon yo, gen yon gwo enfliyans sou sa. Sa a se istwa aksè a vaksen pou imigran ki bloke nan sid Meksik, kote yon demi milyon etranje pase chak ane.   Angeles Mariscal/Andrés Domínguez  di Chiapas, Meksik. Foul moun imigran rasanble chak jou devan biwo Enstiti Nasyonal Migrasyon an (INM, ki se sig an espanyòl la), Komisyon Meksiken pou […]

Yareli es una destacada alumna del curso mochó. A sus 18 años, espera poder aprenderlo y llevar a su casa el conocimiento, debido a que en su familia ninguno habla la lengua local. Foto: Salvador Vázquez. 

Mochó, batsˈil kˈop yuˈun Chiapas yak ta chˈayel

  Traducción: Juan Gabriel Lopez Ruiz Investigación: Andrés Domínguez Nokˈol awaibel, jun kˈop aˈyej te bajem ta stojol te batsˈil ants winiketik ta Chiapas, chajpambil yuˈun te Noticiero Chiapas Paralelo, te ya x-aˈtej sok te Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie. Jun batsˈil kˈop te chiknajem ta Chiapas yak ta chˈayel, jtebxanix machˈtik ya xkˈopo-a te tojyemikix yaˈwilalik, te maba ya skˈaxuntay te joˈwinik ta jtul. Tey ta yetal stiil slumal México, ya scholik te skˈoblalul te bin utˈil ayik yoˈtike. Carlos Osvaldo Ramos Morales ayin ta juklajuneb yuˈun marzo yuˈun 1956 ta barrio San Lucas […]

Foto: Archivo

Skˈoblalul te j-aˈtel batsˈil keremetik ta yajkˈolal yuˈun te jlumaltik, slumalab Oxchuc ya stuch kˈabtayik te ajwalil bin utˈil jolol yuˈun te paramilitaretik.

Nokˈol awaibel, jun kˈop aˈyej te bajem ta stojol te batsˈil ants winiketik ta Chiapas, te chajpambil yuˈun te Noticiero Chiapas Paralelo, ya x-aˈtej sok te Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie.   Ta tsˈibabil jun “Rumbo al norte. Narrativas de jornaleros choles y tseltales en la migración de Chiapas a Sonora” yuˈun Óscar Sánchez Carrillo, ya schol te yaˈtejibal sok te stulanil skˈoblal te bin utˈil junax ayik te j-aˈtel batsˈil winiketik yuˈun Chiapas sok te agroempresaetik ta yajkˈolal slumal México. Tey ta yakˈel ta nael stojol te tsˈibabil jun, Gabriela Robledo Hernández, doctora yuˈun […]

 Cortesía: INPI

Yakal slejbelik yachˈubtesel te yochel slumal batsˈil ants winiketik sok afromexicanoetik / La stopˈik te lokˈombail yuˈun “Los Constructores”, ta Morelia, Michoacán

Nokˈol awaibel, jun kˈop aˈyej te bajem ta stojol te batsˈil ants winiketik ta Chiapas, chajpambil yuˈun te Noticiero Chiapas Paralelo, te ya x-aˈtej sok te Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie. “Te Reforma Constitucional sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas y Afromexicanos ya skˈan chajpanel ta lek sok ichˈbiluk ta mukˈ. ja jun kˈuxutaywane te ya skˈan pasele, maba ya skˈanix pˈajel te binix yuˈunikˈa sok te bin yakal skˈanbelik te slumal batsˈil anst winiketike. Kˈojyix skˈajkˈalel te ichˈbilukik ta wenta ta Constitución yuˈun te jlumaltike”, jich la yal Adelfo Regino Montes, director […]

Crisis humanitaria en la región Altos al ser permisivo con los grupos civiles armados de corte paramilitar de Chenalhó. Cortesía: Frayba.

La yakˈik ta nael te schiknajel bayal te chopol tsoblejetik, Chiapas ay sok te estadoetik te banti bayal swinkilel lum te kˈux oˈbol ayike

Ta skˈajkˈalel sbuluchebal jaˈwil slajel te obispo yuˈun te Diócesis yuˈun San Cristóbal de Las Casas, Samuel Ruiz García, swinkilel yuˈun te tsoblej laicos te la sjach sok la schajpan te jtatik Samuel, la yakˈik ta nael te ta ujetk te lajelikto ta kˈaxele chiknatal bayal te chopol tsoblejetik te banti yakatik ta kuxinele.