Chiapas

destacada-tsotsil

Oy jayubik parajetik ti tas k´anik kelel ti ta chamel coronavirus, li yantike mu xchu´nik ti ak´u sk´elsbaike ti ja no ox k´in oy ta yontonike. (Tsotsil)

Video: https://chiapasparalelo.com/multimedia-resumen-informativo/capsula05/capsula-no5-chiapasparalelo-convid19-tsotsil-fix.mp4 Audio: https://chiapasparalelo.com/multimedia-resumen-informativo/capsula05/capsula-no5-chiapasparalelo-convid19-tsotsil.mp3 Descargar archivo de audio Li tax kaltalel j´ebel chabeluk k´uts kalaltak , ti jayim cha´loilajik taj k´optik tzotzil. Ti k´ux elan chal noticiero Chiapas paralelo, ti bochotik ja yu un li , alianza de medios de la red de periodistas de a apie , ta kaxlan kop. Sabado 20 yun abril. Lij amtel tas venta poxil , Hugo lopez gatel, te la yal ti jayim tas ta ik jcheletik, lí ne las taik vaxkim ti ipikne pe mu to nabuluk me ja li virusne, ja me te ta xa lik ti xu me oy 26 mil […]

destacada-chol

Ya’antyabä lu’tya’aj bä pun’pun’nobä, woliyob tyi tya’an cha’an mi chajmelob tyi kuenta, tyi tyolel jiñi jontyobä Kamijel kabä coronavirus, yabä mi la subentye cha’an mi la ka’nel tyi la ko’tyó, mañik mi la melel tyi maley tyi ik’ñijel. (Chol)

Video: https://www.chiapasparalelo.com/multimedia-resumen-informativo/capsula05/capsula-no5-chiapasparalelo-convid19-chol-fix.mp4 Audio: https://www.chiapasparalelo.com/multimedia-resumen-informativo/capsula05/capsula-no5-chiapasparalelo-convid19-chol.mp3 Descargar archivo de audio   Woli la nachtya ili tsitya tya’an, lumalob bä pun’pun’ñonbäla wetyi chiapas, woli yakotyilel jiñi tyá an noticiero Chiapas Paralelo, Integrante de las Alianza de Medios de la Red de Periodistas de a pie. Cha’an año’la tyi 11 de abril keutalel ili jäbil 2020. Jiñi ektyel secretaria de Salud, cha’an yu’mal añbä tyi mexiku, kabä Hugo Lopez Gatell, tsiyalä junjuntyekil kanbä, tyabilbä i cha’an Joltyobä kamijel coronavirus, che ili wale añn 8 la Piälob machbä tyalemik i kamijel. Chemilakal tyi petelel tyelumtyaj, añ 26 mil la piälob añbä i cha’an jiñi jotyobä […]

Chiapas asciende a 25 casos positivos de Covid-19; señalan a Tapachula como renuente en aplicar Sana-Distancia

Covid-19 llega a Salto de Agua, Tumbalá y Suchiapa; Chiapas confirma 4 casos más.

José Manuel Cruz Castellanos, Secretario de Salud Estatal, informó que en las últimas 24 horas se han confirmado 4 casos positivos de Covid-19, por lo que hasta ahora llevan 38 casos positivos. Caso 38: Persona del género masculino de 51 años, oriundo de Tumbalá, tiene 8 contactos; todos asintomáticos. Caso 37: Persona del género femenino de 47 años, oriunda d Salto de Agua. Es diabética y debido a que no ha llevado una debida atención de la enfermedad se podría complicar. Cruz Castellanos comentó que regresó hace poco a este municipio debido a la finalización de su trabajo en Cancún. […]

AMLO_Pandemia

AMLO frente al Coronavirus ¿se quedó corto?

Ante la crisis provocada por la pandemia, habrá más presencia del estado-nación en las actividades económicas; pero hoy por hoy, lo que se requiere, es pagar nóminas para evitar despidos. Dicho en otras palabras, el programa económico de AMLO no es el adecuado para encarar el reto que llegará luego de la pandemia o en su caso, no está completo.

Durante 2019 ocurrieron 3.9 millones de delitos asociados a 1.5 millones de unidades
económicas víctima Foto: Roberto Ortiz

60 por ciento de las empresas en Chiapas ya han cerrado por contigencia

*La pandemia que se ha propagado por el mundo con más de un millón de afectados ha paralizado la economía mundial. Rafael Sánchez Zebadúa, presidente de la Cámara Nacional de Comercio, Servicios y Turismo, dio a conocer que el 60% de sus afiliados se han visto en la necesidad de cerrar sus empresas y parar actividades, el resto labora a puerta cerrada, con ventas a domicilio, e implmenta estrategias que permitan solventar gastos corrientes, sin dejar de lado la sana distancia ante la contingencia por COVID-19. El líder empresarial comento que están identificando las necesidades más indispensables del sector y […]

Chilón y Sitalá van por gobiernos comunitarios. Foto: Ángeles Mariscal

“Si nos pega el virus, moriremos en silencio”, denuncian pueblos indígenas de Chiapas falta de atención ante la pandemia por el COVID-19

Indígenas de Chiapas denunciaron que no hay campañas de prevención e información en las lenguas de los pueblos originarios, que permitan prevenir los contagios por COVID-19 y para saber cómo atender a la población que enferme. Dijeron que tampoco tienen servicios médicos y medicamento suficiente. Pascuala Vázquez Aguilar, vocera del Concejo del gobierno comunitario de Chilón, que agrupa a unas 600 comunidades de la etnia tseltal, denunció que hasta el momento ninguna autoridad sanitaria ha acudido a sus comunidades. «No ha dicho que hacer o nos han dado los protocolos a seguir” si alguien en las comunidades enferma. Explicó que […]

Artesana realizando tejido. Cortesía: Chiapas a toda voz.

Fraternidad, arte y resistencia; el significado del bordado para las mujeres en Chiapas

*Las diseñadoras y tejedoras han intercambiado saberes a lo largo de las últimas décadas el significado que esto tiene para las mujeres involucradas se relaciona con la forma en que se aprende el mundo y lo que significa en cada cultura. *Este trabajo de investigación pertenece a una compilación del libro Ruralidades, cultura laboral y feminismos en el sureste de México, publicado en el año 2018. Karla Pérez Cánovas, maestra en Antropología en el Instituto de Investigaciones Antropológicas de la Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM), presentó un artículo donde se describen y explican las formas en que se comparten […]

Foto: Ángeles Mariscal

ONU pide atención especial para pueblos indígenas ante pandemia por coronavirus

Este texto fue traducido al tseltal, tsotsil y ch´ol, gracias al apoyo de DW Akademie. En Tila suspenden fiestas de Semana Santa y avisan no permitirán entrada de personas de fuera ni retorno de migrantes. Expertos de la Organización de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, pidieron a los gobiernos, entre ellos al gobierno de México, proteger el territorio de los pueblos originarios para tratar de evitar que la enfermedad del coronavirus los afecte de gran manera. Pidieron evitar expulsiones, violencia y despojo de tierra, en este momento de crisis por la enfermedad. Dijeron que los […]

destacada-tseltal

ONU la yal te tulan sk’oblalteyayich’ikilel.te bats’il antswiniketik ta swenta te chamel coronavirus. (Tseltal)

Video: https://chiapasparalelo.com/multimedia-resumen-informativo/capsula04/capsula-no4-chiapasparalelo-convid19-tseltal-fix.mp4 Audio: https://chiapasparalelo.com/multimedia-resumen-informativo/capsula04/capsula-no4-chiapasparalelo-convid19-tseltal.mp3 Descargar archivo de audio Nok’ol awaiybel, jun k’op ayej te bajem ta swenta yu’un te bats’il antswiniketik taChiapas, te chajpambil yu’un te Noticiero Chiapas Paralelo, te ya x-a’tej sok teAlianza de Medios de la Red de Periodistas de a Pie. Miércolesswaxakebal sk’ajk’alelabril yu’un 2020 P’ijiletik yu’un te Organización de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, la sak’ambeyikte ajwaliletik, jich binu’t’il-ekteajwalil yu’un te jlumaltik México, te yakuk skanantayik te slumal bats’il antswiniketik, yu’un jich maba ya x-u’ts’inotik ta bayal te chamel coronavirus. Sok la sk’anik te manchuk ayuk tenel lok’el ta k’inalil, majtambasokpoj […]